Bugungi kunda zamonaviy transportsiz sayohatni tasavvur qilish qiyin. Bu turizmning eng muhim va harakatlantiruvchi tarkibiy qismlaridan biridir. Sayohatlarda uzoq masofalarni bosib o‘tishda, albatta, fuqaro aviatsiyasi eng katta talabga ega.
O‘zining qulay geografik joylashuvi tufayli O‘zbekiston o‘tmishda Buyuk Ipak yo‘li chorrahasida tranzit mamlakat sifatida faoliyat yuritgan. Bugungi kunda O‘zbekistonning xalqaro aeroportlari g‘arbiy va Sharqiy mamlakatlarni bog‘laydigan tranzit aeroportlar sifatida faoliyat yuritmoqda. Bundan tashqari, O‘zbekiston dunyoning turli burchaklaridan kelgan xorijiy investorlar, ishbilarmonlar va sayyohlarni mamnuniyat bilan qabul qiladigan mamlakatdir.
Yangi O‘zbekiston yilnomasida mamlakatning bugungi kuni va kelajagini, shuningdek, respublikaning sayyohlik salohiyatini rivojlantirishni belgilab bergan ko‘plab voqealar mavjud.
Shunday hodisalardan biri 1992-yilda Milliy aviakompaniyaning tashkil etilishi bo‘ldi. 30 yil davomida “Uzbekistan Airways” brendi butun dunyoda barqaror, xavfsiz va ishonchli aviatashuvchi sifatida tanildi va tan olindi.
2019-yilning 15-avgust kuni “Uzbekistan Airways” milliy aviakompaniyasi negizida O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Farmoni bilan “Uzbekistan Airports” aksiyadorlik jamiyati tashkil etildi.
Bugungi kunda “Uzbekistan Airports” AJ respublikaning barcha mintaqaviy aeroportlarining yagona ijro etuvchi va bog‘lovchi organi hisoblanadi: “Islom Karimov nomidagi “Toshkent” xalqaro aeroporti” MCHJ, “Samarqand” xalqaro aeroporti” MCHJ, “Buxoro” xalqaro aeroporti” MCHJ, “Navoiy” xalqaro aeroporti” MCHJ, Muhammad Bobur nomidagi “Andijon” xalqaro aeroporti” MCHJ, “Namangan” xalqaro aeroporti MCHJ, “Farg‘ona” xalqaro aeroporti MCHJ, ”Nukus” xalqaro aeroporti” MCHJ, “Urganch” xalqaro aeroporti MCHJ, “Termiz” xalqaro aeroporti” MCHJ, “Qarshi” xalqaro aeroporti MCHJ.
2020-yildan boshlab O‘zbekistonda aviatsiya bozorini monopoliyadan chiqarish kursi rejalashtirilgan.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 27-noyabrdagi “O‘zbekiston Respublikasi fuqaro aviatsiyasini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” gi PF-5584-son Farmoniga muvofiq O‘zbekiston Respublikasi aviatsiya sanoatini isloh qilish ko‘zda tutilgan. Aynan shu maqsadda Milliy aviakompaniya negizida qayta tashkil etish orqali “Uzbekistan Airways” va “Uzbekistan Airports” aksiyadorlik jamiyatlari tashkil etildi. Aviakompaniyani tashkil etuvchi davlat unitar korxonalari mas’uliyati cheklangan jamiyatlarga (MCHJ) aylantirilmoqda. “Maxsus aviatsiya ishlari” (CAP) aviakompaniyasi DUK negizida “Uzbekistan Helicopters” MCHJ tashkil etildi, “O‘zaeronavigatsiya” markazi esa O‘zbekiston Respublikasi transport vazirligi tasarrufiga o‘tkazildi.
Mamlakatda bir nechta xususiy aviakompaniyalar o‘z faoliyatini boshladi. Jumladan, Qanot Sharq Airlines, Silk Pet, Silk Avia, Hama Air, Panorama Airways va boshqalar.
O‘zbekistonda birinchi xususiy aviakompaniya sifatida tashkil etilgan Qanot Sharq shu sohada 20 yildan ortiq tajribaga ega yuqori malakali aviatsiya sohasi mutaxassislari jamoasi tomonidan boshqariladi. Aviakompaniya Istanbul, Anqara (Turkiya), Dubay (BAA), Jidda, Madina (Saudiya Arabistoni), Moskva, Sankt-Peterburg (Rossiya Federatsiyasi) va Olmaota (Qozog‘iston) kabi xalqaro yo‘nalishlarga muntazam havo qatnovini ta’minlaydigan O‘zbekistonning bir nechta mintaqaviy aeroportlaridan parvozlarni amalga oshiradi.
2019-yil oxiridan boshlab O‘zbekistonda “ochiq osmon” rejimi joriy etildi. 2019-yil 1-oktyabrdan boshlab Buxoro, Nukus, Qarshi va Termiz xalqaro aeroportlarida mazkur rejim beshinchi darajali havo erkinligi tizimi bilan joriy etildi, bu esa xorijiy kompaniyalarga O‘zbekistondan nafaqat o‘zlari ro‘yxatdan o‘tgan mamlakatga, balki boshqa davlatlarga ham uchish imkonini beradi. 2020-yilning avgust oyidan boshlab esa respublikaning barcha mintaqaviy aeroportlarida ochiq osmon joriy etildi.
“Ochiq osmon” rejimi Qarshi, Nukus, Termiz, Buxoro, Navoiy, Urganch, Andijon, Farg‘ona, Namangan va Samarqand aeroportlarida beshinchi darajali havo erkinligi tizimidan foydalangan holda 1-avgustdan “Qish 2022/2023” mavsumi oxirigacha prolongatsiya qilish imkoniyati bilan ikki yil muddatga joriy etildi. Bu uchinchi davlatga yoki uchinchi davlatdan yo‘lovchilarni, pochta va yuklarni qabul qilish va tushirish huquqini anglatadi.
2023-yilning 2-yanvaridan Toshkent, Samarqand, Buxoro, Farg‘ona va Urganch aeroportlarida Davlat soliq qo‘mitasi tomonidan o‘rnatilgan va sinov rejimida ish boshlagan Tax Free xizmati shoxobchalarining tantanali ochilishi bo‘lib o‘tdi. Tax Free tizimi chet el fuqarolariga O‘zbekistonda chakana savdo bilan shug‘ullanuvchi tadbirkorlardan ayrim turdagi tovarlarni sotib olishda to‘langan QQS miqdorini qaytarishni nazarda tutadi. Keshbek tatbiq etiladigan mahsulotlar ro‘yxati Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 8-noyabrdagi qarorida keltirilgan. Bular esdalik sovg‘alari, yong‘oqlar, mevalar va quruq mevalar, charm va mo‘ynali buyumlar, gilamlar, to‘qimachilik buymlari va boshqalar.
QQSni qaytarib olish uchun Soliq mobil ilovasida ro‘yxatdan o‘tishingiz va unda amalga oshirilgan xaridlar uchun cheklarni skanerlashingiz kerak. Aeroportda jo‘nab ketayotganda yo‘lovchi parvoz uchun ro‘yxatdan o‘tishi kerak, so‘ngra bortga chiqish talonini va tovarlarning o‘zini ko‘rsatib, Tax Free xizmati shoxobchasiga murojaat qilishi lozim. Ro‘yxatdan o‘tgan mahsulotni qo‘lda olib o‘tish uchun qoldirish yoki ro‘yxatdan o‘tish joyiga qaytib, bagajga topshirish mumkin.
Tax Free tizimiga kiradigan tovarlarni sotib olishning umumiy summasi kamida 1 mln so‘m bo‘lishi kerak. Bundan tashqari, mahsulot ochilmagan va ishlatilmagan bo‘lishi shart. Soliq qo‘mitasi xodimlari tovarlarning barcha mezonlarga muvofiqligini tekshirib, keshbek rasmiylashtirib berishadi. Turli toifadagi tovarlar uchun yo‘lovchi QQS miqdorining 90 foizigacha qaytarib olishi mumkin. Keshbek yo‘lovchining kartasiga rasmiylashtiriladi va qaytarish qayd etilgan oydan keyingi oyning 25-sanasidan keyin to‘lanadi.